© Copyright by ODWP, 2001-2002. Wszelkie prawa zastrzeżone!
OKSZA
Inne nazwy:
Ascia, Bradacica, Bradaczyca, Brodacica, Hoksza, Oksa, Oxa, Kołda
Zawołanie:
Kołda
Opis:
(Oksza). Oxa siue Ascia, que securim carnificam, quam poloni oxam, Bohemi bradaczyczam vocant, in campo rubeo defert.
Jan Długosz, Insignia ..., nr 83, s. 61
Oksza. Topór czyli topór, która [to tarcza} siekierę katowską, którą Polacy okszą, Czesi bradaczycem nazywają, w polu czerwonym wyobraża.
Tłumaczenie Danuta Szopa
Ma być biała oksza w polu czerwonym, ostrzem w prawą tarczy prosto postawiona, na hełmie nad koroną takaż oksza, końcem od dołu niby utkwiona.
Kasper NBIesiecki, Herbarz, t.VII, s. 64
Taką proklamę nosił herb ukazujący w polu czerwonym topór bojowy. Klejnotu herbowego nie znamy.
Jerzy Łojko, Średniowieczne herby polskie, s. 42
(...) w polu czerwonym oksza srebrna z toporzyskiem złotym.
JózefSzymański, Herby, s. 206
Legenda herbowa:
Sławna była w Czechach familia Wierszowców, osobliwie za panowania Mnuta książęcia czeskiego, tak, że też ten pan, myślistwem się zbynie bawiąc a o rządy księstwa swego mniej dbając, jednemu z Wierszowców całego państwa gubernią oddał. Tak z łaski książęcej wyniesiony animusz, mało miał na tym, póty się zdał być niespokojny, pókiby Mnata z księstwa dziedzicznego nie strąciła siebie (...) na niem nie osadził; przetoż ująwszy sobie wielkimi obietnicami niektórych przedniejszych, na to ich namówił, że na sejmie (...) za książęcia go ogłosić mieli. Taił się długo sekret (...), przecież przecisnął się i do Mnata książęcia , ten sam osobiście, na sejm się stawiwszy z gromadnym ludem, Wierszowcowi przed sobą stanąć kazał, tam wymówiwszy mu zdradę jego, i niewdzięczność za swoje łaski, obierać mu sobie kazał; żeby albo od siebie samego ginął, albo od kogo innego. Na pierwszym stanęło, miecza dobywszy Wierszowiec, sam siebie zabił. Z tej okazji familia Wierszowów (...), za granię do inszyh państw się wynieśli, osobliwie jednak do Polski, z którego potomków Jan Wierszowie, (...) w r. 1103 zabił Świętopełka książęia czeskiego, za co od Bolesława Krzywoustego hojnie był udarowan (...).
Kasper Niesieki, Herbarz, t. VII, s. 64-65
Herbowni:
Błeszyński, Brzeski, Chocimowski, Chomętowski, Chudziński, Czechowski, Domarat, Dulek, Dzierzbiki, Dziewięcki, Gorlicki, Gosławski, Grabowski, Grochowalski, Gromadzki, Jackowski, Jerikowski, Kłobukowski, Kłomnicki, Miedzwiedzki, Minimond, Nagłowski, Okszyński, Orzechowski, Ostrowski, Partheka Pijanowski, Płąskowski Porowski, Radoszewski, Rey, Rokossowski, Rzuchowski, Siekiera, Siemikowski, Stablewski Strzelecki, Strzeżecki, Topolski, Trzciński, Wątrobiński, Wątrobski, Wątróbka, Wielkowski, Wierszowiec, Witowski, Włostowski, Zdrodowski, Zdrowski.